O poboado do Castelo de Laias sitúase nas abas meridionais do monte do Santorcado, cara o val do Miño, entre as parroquias de San Antonio da Barca (chamada Barbantes-Estación) e de Santa Baia de Laias, ambas pertencentes ó concello ourensán de Cenlle.
Atópase a pouca distancia dos castros do Santrocado e Castro Martiño, e non moi lonxe da Cidade de Lámbrica, separado dela por unha distancia de 2,6 quilómetros. O poboado do Castelo de Laias foi escavado de urxencia para darlle paso ás obras da autovía A-52 nos anos noventa do século pasado. Ningún país dos considerados avanzados permitiría tal tropelía.
Algúns datos da escavación foron publicados nunha revista portuguesa a principios do século XXI. Os autores, YOLANDA ÁLVAREZ GONZÁLEZ e LUIS LÓPEZ GONZÁLEZ, destacan a importancia da visibilidade sobre o territorio cara a zona media do val do Miño, asegurándose recursos agrícolas. Pero tamén destacan os recursos mineiros, moi especialmente os auríferos da Cova da Moura, a escasos metros ó sueste do Castelo. Segundo estes mesmos autores, que confirman a presencia predominante de ouro nos filóns, a mina da Cova da Moura "fue explotada en un tramo de 70 metros".
En definitiva, un gran xacemento arqueolóxico onde se podería documentar o paso das sociedades na transición da Idade do Bronce á Primeira Idade do Ferro que, despois dun "hiatus, el poblado se convertirá en un asentamiento mucho más amplio que perdura hasta finales de la Edad del Hierro, en donde se documenta un abandono (...)". É dicir, un amplo abano cronolóxico dende a Idade do Bronce ata finais da Idade do Ferro, onde se poden incardinar os restos arqueolóxicos da contorna do Santorcado: mámoas, petroglifos, castros... dunha poboación que obedecía ós avatares dos recursos de toda a contorna, dos intercambios e das vicisitudes políticas ás que foi sometida. Un dos poderes políticos, o máis importante, nalgún momento desta dilatada cronoloxía, estaría representado por Lámbrica, reconstruída no século I antes de Xesucristo.
Fotogalería do Castelo de Laias
"Ante algunos vestigios que afloraban en una zona contigua a los primeros tanques descubiertos y excavados, se procedió a su exploración, surgiendo una gran habitación o cámara excavada en la enorme roca. Tenía 7,20 m. de largo por 3,80 de ancho y aparecía orientada de Norte a Sur. Destruida la mayor parte de sus paredes graníticas, era la del lado Norte la que conservaba mayor altura, y en ella aparecía tallada una media columna truncada a 1,08 m. de alto por la mutilación que aquella curiosa dependencia sufrió. En el centro y asentada sobre el pavimento de roca, se elevaba un pedestal de granito de 0,52 m. de alto por 0,30 m. en cada lado y muy cerca, caída, se halló una losa del mismo material perfectamente labrada y escuadrada de 0,51 m. y 0,13 m. de ancho, la cual, colocada sobre el pedestal, denunciaba ser esta su aplicación, formando así una especie de ara (lám. CXXXIV). ¿Sería esta dependencia emplazada en el centro y más favorable lugar de la explotación un templo? El ara al centro y la media columna adosada, que podía muy bien servir de basamento a una escultura o símbolo religioso cualquiera, permiten apuntar esta posibilidad que la excavación realizada y la falta de hallazgos más concretos no pudo hacer avanzar hacia una mayor seguridad".
La Ciudad minera de época romana de "Barbantes"
Años después, el personal "cualificado" parece darse cuenta de la importancia de O Castelo publicando artículos y promoviendo la reconstrucción de las "puertas de Laias" en las instalaciones del parque arqueológico de San Cibrao das Las, acción que, en sí misma, no deja de ser técnicamente un expolio.